Foto: 
Hernán Piñera

Fenomen rulje u filmovima Aleksandra Petrovića

Sasvim je sigurno da je Aleksandar Saša Petrović, pored Živojina Pavlovića, jedan od naših najvećih reditelja. Magična formula uspeha njegovih filmova zasniva se na opsesiji prema literarnom, odnosno, velikoj težnji da literaturu transponuje u filmski medij. Poznat kao reditelj koji je imao velike poduhvate, u smislu adaptiranja značajnijih književnih  dela, i kao izraziti predstavnik crnotalasnog pravca u našoj kinematografiji, Aleksandar Petrović je poznat i po tome što je bio obdaren posebnim senzibilitetom, ali i po svom čudnom karakteru, preosetljivosti, opsednut, kako kaže Bogdan Tirnanić, jednim oblikom manije gonjenja.

Dok je u filmovima Dvoje i Dani dat intimni prikaz odnosa između zaljubljenih lutalica, sa idejom stvaranja romanse i sekvencom urbanog duha metropole, u filmu Skupljači perja, remek-delu naše kinematografije, u kome su date pune slike lutanja i strasti, Petrović autentičnim prikazom ciganskog života poetski oblikuje jedan svet. Već u filmu Biće skoro propast sveta, inspirisan Zlim dusima Dostojevskog, Petrović postaje rušilac jugoslovenskog komunizma. Skandalozno je bilo u to vreme prikazati jednu učiteljicu, a još člana partijskog sekretarijata, kao razvratnu ženu i bludnicu neviđenih razmera. No, u filmu fenomen rulje dolazi do izražaja u konstantnom prikazivanju seoskih đilkoša koji su još od početka imali pik na nesretnog kratkoročnog ljubavnika učiteljice, doduše ubice mentalno zaostale devojke, kojeg na kraju filma linčuju i likvidiraju.

U sociološkom smislu, rulja je grupa ljudi koji dele identičan stav prema nekom problemu, ali i sa veoma bitnim obeležjem, da u takvoj skupini jedne osobe utiču na druge u ponašanju i ophođenju. U filmu Majstor i Margarita, rađenom prema istoimenom romanu Mihaila Bulgakova, autor se zbog kompleksnosti samog dela opredeljuje za političku i etičku ravan, koje su u epizodi sa plenuma, delimično, inkorporirane, kao metaforična reakcija mase i ophođenje prema žigosanom pojedincu u njoj. Najjači izraz prikaza rulje primećujemo u filmu Tri, rađenom prema motivima pripovedaka Antonija Isakovića, Paprat i vatra, tačnije u delu koji je motovisan pripovetkom U znaku aprila. Nakon bobmbardovanja od strane nacističke Nemačke, zlo se ne budi samo u pojedincu, već pokreće masu kao univerzalnu metaforu progona i linča nevinog čoveka. Čoveka, novinara, koji stoji na železničkoj stanici, iščekujući dolazak žene i deteta, kome je sve popaljeno i porušeno u Beogradu, izdvojenog od grupe ljudi, legitimiše vojska. Međutim, on kaže da nema legitimaciju. Tako ga komandir označava kao petaka, odnosno petokolonaša, koji je ubačen od strane neprijatelja. Rulja, koja sve to posmatra, gladna krvi u ratnim vremenima, podstiče njegovo ubijanje. Najveći greh nesretnog čoveka bila je njegova govorna mana, nepravilno izgovaranje glasa r, i fotografski aparat.

Iako ovenčan brojnim nagradama, Aleksandar Petrović je tvrdio da ga konstantno progone i pljačkaju. Etiketiran kao crnotalasni disident, isteran je sa Fakulteta dramskih umetnosti i u potrazi za slobodom odlazi za Pariz, mada i u inostranstvu upada u atmosferu koja mu nimalo nije bila naklonjena. Taj odnos u privatnom životu prema fenomenu rulje, koju je u filmovima doživljavao kao svojevrsnu umetničku katarzu, prelio se na filmsku traku, a u realnom životu najavio histeriju devedesetih koja nam se u nekim čudnim, naizgled demokratičnijim, oblicima kao bumerang vraća i danas.

Ivan Novčić

Komentari

Komentari