Tamo daleko...

Postoji u Srba jedno prirodno bogatstvo potpuno zapostavljeno. To su žene i ljudi koji su milom ili silom, u zavisnosti od prilika ili istorijskog perioda  odlučili da odu, pobegnu, da se isele, raskorene ili koji su bili internirani, ulogoreni, proterani. Mnogih više nema, ali su na svetu njihovi potomci.

Nakon seoba iz perioda pod turskom vlašću, emigracije  sa Balkana su se odvijale u talasima. Od nastanka moderne srpske države u svojim minimalističkim okvirima, s početka devetnaestog veka, odlasci sa rodne grude su bili posledica političkih ili ekonomskih prilika. I oni su se smenjivali  u ritmu dinastičkih prevrata i preokreta, gladnih godina, buna i ustanaka, potrage za sigurnijim i bezbednijim životom. Tokom devetnaestog veka ne mali broj Srba se odlučivao i za prosvetnu i kulturnu promenu životne sredine u cilju sticanja znanja, umeća i stručnosti koje su bile dostupne u naprednim evropskim metropolama toga doba.

Ipak, veliki broj raseljenika se u drugoj dekadi dvadesetog veka odazvao pozivu matice i stao na branik otadžbine, tokom balkanskih, a posebno tokom Prvog Svetskog Rata. Iz daleke Australije, sa severno-američkog i južno-američkog kontinenta, iz zapadne Evrope, raseljenici-dobrovoljci su pohrlili pod majčinsku zastavu za kralja i otadžbinu.

U periodu između dva svetska rata talasi odlaska su se nastavili, a uzroci su identični prethodnom periodu. Velika prekretnica je drugi svetski sukob. Od velikog broja ratnih zarobljenika, logoraša na prinudnom radu i onih iz logora smrti, jedni su se vratili, dok su drugi odlučili da ostanu u slobodnom svetu, ne želeći da zamene fašističko, komunističkim ropstvom. Njima su se pridružili i drugi koji su preživeli okupaciju,  komunističke egzekucije u periodu od 1944. do 1953. i da preteknu  iz tog novostvorenog „raja na zemlji“.

Nakon tog perioda, istorija iseljeništva ulazi u fazu velike manipulacije. Nesposobni da organizuju osnovne ekonomske uslove za napredak društva, komunisti u periodu „30 slavnih“  godina, od 45. do 75., kada se ceo svet gradi i razvija, nestručnošću obloženom  ideološkom netrpeljivošću, prazne sela, a pune gradove dok  višak radne snage presipaju  u emigraciju. Umesto da jačaju sopstvenu zemlju i ekonomiju, na stotine hiljade jugoslovenskih radnika i seljaka putem bilateralnih ugovora sa zemljama zapadne Evrope odlaze kao puka fizička radna snaga. Sve se to radilo ciljno i smišljeno.

U tom periodu otškrinutih vrata, priliku za „beg iz raja“ koriste i buntovnici, umetnici i slobodomisleći građani tadašnje Jugoslavije. Doživotni predsednik to koristi za spinovanje svoje slike u svetu. I dok sa jedne strane, započinje politiku zaduživanja, putovanjima po svetu troši i rastura pozajmljen, ali i dobijen nemački novac, koji je vraćen Jugoslaviji  kao ratna reparacija, on sa druge, šalje agente UDBE kao takozvane ekonomske emigrante, u cilju infiltracije političke emigracije i sve to koristi za sopstvenu promociju.  Služeći se oberučke, sa svojom klikom, pozitivnim efektima prvih deviznih  doznaka koje počinju da stižu iz inostranstva, doživotni neguje sliku „demokrate“, osvedočenog prijatelja trećeg sveta, miljenika zapada, a ipak komuniste novog, socijalističkog, samoupravnog kova.

Sledeći talas seoba zapljuskuje Balkan za vreme i nakon sukoba devedesetih. Ta druga, Titova Jugoslavija je trajala samo onoliko koliko je bila u interesu zapadnih sila i kada su njihovi apetiti porasli, kao  neprimerna moderna laboratorija zajedničkog života na evropskom tlu je i uništena. Voljom velikih sila, a saučesništvom lokalnih plemena. Bežalo se devedesetih, na vrag, na nos i na svoju ruku. Ali i tada je bilo iseljenika iz prethodnih talasa koji su se vratili da pomognu matici.

Od početka ovog veka do danas,  proces odlaska se nastavlja nesmanjenim, rastućim  tempom u potrazi za boljim životom, sigurnijom svakodnevnicom, normalnijim odnosima u društvu, većom zaradom ili bogatijim istraživačkim, prosvetnim i kulturološkim perspektivama.

Krajevi Srbije iz kojih se odlazi više nisu oni tradicionalni, crnotravski, naprotiv, napuštaju se i plodne njive, bogati voćnjaci i zeleni pašnjaci. A za to vreme, uviđajni građani najbogatijih zapadno-evropskih država traže sebi mesto pod suncem. Oni bi pobegli iz uređenih zemalja, prepunih gradova i redovnih primanja. Zbog čega?

U cilju autohtonog života u skladu sa prirodom, ravnoteže između privatnog i poslovnog, brižnijih porodičnih odnosa i kvaliteta autentičnih iskustava. Jedna takva destinacija je Srbija. Zemlja koja se kroz vekove praznila, ima danas šansu da privuče veliki broj dobronamernih stranaca, kao i svojih potomaka raštrkanih po svim kontinentima.

Da bi to uspela, Srbija ne sme da se povede tržišnim i liberalnim pravilima i zakonima jer je u takvoj konfiguraciji  sigurni autsajder i gubitnik usled malobrojnosti stanovništva, tehnološkog zaostatka i nasleđene, a i nastavljene negativne kadrovske selekcije.  Privlačnost Srbije da od zemlje emigracije postane zemlja pozitivne imigracije leži u merama koje samo jedna smela, patriotska vlada može da sprovede.

A moguće je.  Znanjem i htenjem!

Dragan Pajović