Foto: 
Garry Wilmore

Tapija na Istinu II

Da bi se bolje razumeo položaj i međusobni odnos hrišćanskih Crkava danas, neophodno je da se osvrnemo na prošlost i posmatramo razvoj hrišćanstva i Crkve jer su posledice tih dešavanja danas možda aktuelnije nego u vreme kada su se i dešavale.  U Novom zavetu se jasno govori o osnivanju Crkve, njenom uređenju i životu u Duhu Svetome. Rana Crkva nije bila samo skup onih koji su verovali da je Isus zaista Sin Božiji, Mesija, Pomazanik vec su pored te osnovne istine čuvali i ono što im je ostavljeno kao najveći dar – ljubav prema Bogu i ljubav prema bližnjima. Apostoli su ovu radosnu vest širili po raznim stranama Rimskog carstva a nastavili njihovi učenici, te se već odmah javlja i uređen sistem službi u Crkvi ( episkopalni) sa stepenima služenja u koji su bili uključeni svi koji su svojim životom svedočili Istinu i Ljubav (uključujući i žene koje su imale čin đakonisa, otuda ponovno uvođenje tih službi i rukopologanje žena kod protestanata i u anglikanskoj crkvi).

Rano hrišćanstvo nije svoju ekspanziju doživelo sa carem Konstantinom i Milanskim ediktom, već ranije – onog trenutka kada je vera u večni život u Hristu bila jača od vere u ovozemaljski, kakav god da je ( među onima koji su od Rimljana stradali zbog svoje vere bilo je i uglednih i imućnih građana ali i robova). Ono što je Milanski edikt doneo je prestanak ubijanja i mučenja ( osim za vreme Julijana Apostate), slobodno ispovedanje ljubavi prema Bogu i jednih prema drugima.

Doduše, posle Edikta počinje i formalna institucionalizacija Crkve, potpomognuta od države a koja se ogleda pre svega u samoj njenoj strukturi kroz sve veći autoritet episkopske vlasti ( vrhunac će da dostigne u ličnosti rimskog episkopa - pape i dogmatu o njegovoj nepogrešivnosti donete na I vatikanskom koncilu - XIX vek), kroz uobličavanje bogosluženja, ali i u umetnosti. Rana Crkva nije imuna na mnogoboštvo ona modifikuje pagansko nasleđe preuzimanjem nekih običaja, hramova, zamenom proslavljanja rimskih bogova hrišćanskim praznicima ( paganski uticaj možda najbolje ilustruju običaji koji će kroz nekoliko stotina godina ući i postati najznačajniji segment onoga što danas poznajemo kao običaje kod Srba – vatra, hrast, slava...).

U to vreme, a i ranije, dolazilo je do sporova koje je trebalo rešavati, a koji su se ticali uglavnom same suštine vere ( npr. pitanje priroda u Hristu), kao i ona koja su se odnosila na Svetu Trojicu. Ovakvi sporovi su rešavani na opštim saborima (istočne crkve i protestanti priznaju sedam, dok ih je kod katolika bilo više), kada su se skupljali i predstavnici Crkve i države i davali odgovore na određena pitanja i rešavali određene sporove uobličavajući ih kao dogmate. Pored ovih opštih sabora, održavani su i lokalni čije su odluke potvrđivane na vaseljenskim i tako postajali autoritet ne samo za lokalnu zajednicu u kojoj su doneti već za ceo hrišćanski svet.  Naravno da ni tada, kao ni sada nije išlo sve glatko,  te su odlučenja od Crkve, razne vrste disciplinskih kazni i anateme bile poznata stvar i upotrebljavane za sve one koji su se drznuli da tumače i šire svoje drugačije učenje. Tako je relativno brzo  došlo do odluka koje su bile obavezujuće (prvi održan je Apostolski sabor, sredina prvog veka), a svi oni koji se nisu slagali su bili sankcionisani. U tom ranom periodu se javlja postavljanje autoriteta vere i znanja u veri i polaganje prava na tumačenje i Istine i Crkve i Svetog Pisma.  Ako se isključe razni pravci koji su osuđeni kao jeres (Arije, Nestor, Origen) do danas su ostale „žive“ i deluju  crkve koje nisu prihvatile odluke prvih sabora, takozvane dohalkidonske ili nehalkidnoske Crkve ( Egipat, Sirija, Etiopija, Jermenija) koje od Sabora u Efesu i Halkidonu ( 431. i 451. god.) ostaju pri svom stavu o prirodama Hristovim ( otuda se nazivaju i monofizitske). Naravno da tumačenje i dogmate nisu promenile do danas, iako su u tradicionalno dobrim odnosima i sa rimokatoličkom i sa pravoslanom crkvom, smatrajući da je istina na njihovoj strani a dogmati i stavovi koje zastupaju jedini pravi put ka spasenju. Dvadeset vekova kasnije, ovakva učenja ne postoje samo u ovim zajednicama, već su prilično rasprostranjena i kod nekih protestanata, kakvi su na primer Jehovini svedoci. I to je prva tapija na Istinu, monofiziti i jeretici su izopšteni.  

Nebojša Stefanović

Komentari

Komentari