Sa pištoljem do diplome

Kada su pobedili i ušli u Beograd, krajem 1944. godine Komunisti su veliku pažnju obratili na obrazovanje svojih kadrova i prvi udžbenik koji su izdali bio je „Bukvar za nepismene partizane“. Oni pismeni, sa višim ambicijama su upisivali fakultete, a još ako su pripadali formacijama Ozne, istraživali su i delatnosti svojih profesora u prethodnom periodu, te su tako rektori, dekani i profesori, ako su preživeli prvi oslobodilački udar,  često postajali neprijatelji sutrašnjice, protivnici današnjice i borci protiv budućnosti. Među prvima, takve etikete dobili su Aleksandar Kostić, Milutin Milanković i Veselin Čajkanović. Branko Popović, Svetislav Stefanović i Jovan Mijušković nisu preživeli duže od 8. novembra 1944. Već 1945. Studenti Oznaši počeli su da izlaze na ispite kod predratnih profesora, pa je ostala zapamćena anegdota da su neretko ulazili u kabinet profesora na polaganje ispita, sa pištoljem okačenim o pojas. Nisu javno polagali ispite, nisu imali vremena. Takva anegdota pratila je i tada mladog studenta iz Knjaževca Božina Jovanovića. Slična anegota, samo sa druge strane vezuje se i za profesora Pravnog fakulteta u Beogradu Lazara Lazicu Markovića, predratnog Ministra pravde, jednog od najvećih pravnika svoga vremena u svetu, učesnika Osnivačke skupštine Društva naroda, kao i čelnika nekoliko radnih tela preteče Ujedinjenih nacija. Priča kaže, da kad je video poručnika Ozne, svog studenta, kako mu prilazi sa pištoljem i pružajući indeks sa željom da polaže ispit, studentu pokazuje vrata, uz savet da sledeći put ne dolazi naoružan na ispit, ako želi da postane pravnik. Student je, uz pretnju, napustio kabinet već vremešnog profesora visokog jedva 160 santimetara, u koji ubrzo dolazi patrola Ozne i odvodi Lazicu Markovića u zatvor u Đušinu ulicu, gde će mu se uskoro pridružiti i armijski general Dragoljub Draža Mihailović, kao sapatnik i optuženik na takozvanom Beogradskom procesu. Pronašli su mu u istrazi da je jedan od 533 potpisnika Apela srpskom narodu u vreme komesarske uprave Milana Aćimovića. On je jedini sa ovog spiska kome je suđeno za to delo. Nekima je to prilikom suđenja za druga dela protiv naroda i države,  uzeto kao otežavajuća okolnost, ali njemu je  to bilo jedino delo koje je dokazivalo kolaboraciju sa okupatorom, a mnogim potpisnicima uopšte i nije suđeno. Tako je profesor Lazica Marković, jedan od najuglednijih pravnika svoga vremena, završio na optuženičkoj klupi sa generalom Mihailovićem, gradonačelnikom Beograda Kumanudijem, dekanom Pravnog fakulteta Slobodanom Jovanovićem… njih ukupno 24, ali niko sa istim delom kao Lazica Marković. Kažnjen je sa 6 godina robije, gubitkom građanskih prava, sem roditeljskih u trajanju od 3 godine i konfiskacijom celokupne imovine. Robijao je u Sremskoj Mitrovici, među 14.000 raznih narodnih neprijatelja. Po izlasku sa robije poživeo je u teškim uslovima još 3 godine i umro u Beogradu u 73. godini, 1955. godine.

Prof dr Lazar Lazica Marković

Student koji je sa pištoljem ušao da polaže ispit postao je ugledni član društva. Posle 30 godine od oružanog polaganja ispita na Pravnom fakultetu, postao predsednik Privredne komore Jugoslavije, bio je počasni građanin grada Bora…. A od 1989. Godine se bavio i visokim obrazovanjem, sa sinom Mićom, osnovao je Megatrend univerzitet, na kome 2006. godine stiče zvanje počasnog doktora nauka. Umro je 2011. godine u Beogradu, sedam godina posle podnošenja krivične prijave za organizovanje i učešće u ratnom zločinu i masovnim likvidacijama 1944. i 1945. u Boljavcu. Tužilaštvo, kome je advokat iz Boljevca Rade Janković podneo krivičnu prijavu protiv Božina Jovanovića i još trojice pripadnika Ozne, čuvalo u fioci optužnicu i dokaze i sačekalo je da umre i poslednji od njih, kako bi podnosioca obavestilo da su svi umrli i da se protiv njih ne može podići optužnica. Božin Jovanović počiva na beogradskom Novom groblju, u aleji Narodnih heroja iako je Heroj socijalističkog rada, a ne  ordena Narodnog heroja, gde mu je postavljena bista za razliku od ostalih komšija, čija su večna počivališta označena piramidama. Njegov sin Mića juče je prodao Megatrend univerzitet, a knjige iz konfiskovane biblioteke profesora Lazice Markovića prodaju se na buljaku sa pečatom milicije.

Autor Miša Matić